Wentylacja w strefach zagrożonych wybuchem – główne wyzwania

Strefy zagrożone wybuchem to miejsca, w których występuje ryzyko powstania atmosfery wybuchowej – mieszaniny palnych gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem, które w odpowiednich warunkach mogą ulec zapłonowi. Strefy takie mogą występować w m.in. w rafineriach, lakierniach, zakładach chemicznych, zbiornikach, silosach, oczyszczalniach ścieków czy przestrzeniach zamkniętych. Jednym z kluczowych elementów systemu zabezpieczeń w tych środowiskach jest odpowiednia wentylacja. Jakie aspekty należy uwzględnić podczas projektowania i użytkowania systemu?

Obecność łatwopalnych gazów i pyłów

Podstawowe zagrożenie wynika z samej natury atmosfer wybuchowych – obecności substancji palnych, które w połączeniu z powietrzem i źródłem zapłonu mogą doprowadzić do eksplozji. Wentylacja ma za zadanie nie tylko dostarczać świeże powietrze, ale przede wszystkim rozcieńczać i usuwać niebezpieczne opary i pyły, zanim osiągną niebezpieczne stężenie. Niewystarczająca wentylacja może sprawić, że nawet niewielka iskra – pochodząca z urządzenia elektrycznego, tarcia czy nawet ładunku elektrostatycznego – doprowadzi do katastrofy.

Ograniczona możliwość stosowania standardowych urządzeń

W strefach Ex nie można stosować zwykłych wentylatorów, ponieważ ich konstrukcja nie zapewnia odpowiedniej ochrony. Dlatego niezbędne są specjalistyczne urządzenia przeciwwybuchowe, spełniające wymagania dyrektywy ATEX. Wentylatory Ex muszą być zaprojektowane tak, aby eliminować potencjalne źródła zapłonu – np. posiadać zabezpieczenia termiczne, silniki w wykonaniu ognioszczelnym, obudowy antystatyczne oraz odpowiednie certyfikaty.

Różnorodność zagrożeń w zależności od środowiska

Zagrożenie wybuchem może mieć różne źródła – w niektórych strefach dominuje obecność gazów i oparów cieczy palnych (np. rafinerie, rozdzielnie gazu , biogazownie), w innych mamy do czynienia z niebezpiecznymi pyłami palnymi (np. przetwórstwo zbóż, przemysł drzewny). Każdy system wentylacji powinien być dobrany do konkretnego zagrożenia – zarówno pod względem technicznym, jak i eksploatacyjnym.

Praca w przestrzeniach zamkniętych i trudnodostępnych

Wentylacja w strefach Ex często dotyczy przestrzeni zamkniętych: zbiorników, kanałów, studzienek, komór technologicznych. Pracownicy wchodzący do takich miejsc są szczególnie narażeni na kontakt z atmosferą wybuchową lub deficytem tlenu. W takich warunkach wentylacja musi działać niezawodnie i skutecznie – często w trybie wyciągowym (odsysanie oparów), czasem w nadmuchowym (doprowadzanie świeżego powietrza). Niezbędne są tu przenośne wentylatory Ex, takie jak np. model SA CYCLONE SAF 35, które pozwalają na szybkie przewietrzenie i kontrolę atmosfery roboczej.

Trudne warunki eksploatacyjne

Strefy zagrożone wybuchem często znajdują się w środowiskach o podwyższonej wilgotności, zapyleniu, agresywnym działaniu chemikaliów lub dużym zakresie temperatur. Oznacza to, że wentylatory przeciwwybuchowe muszą być odporne na korozję, zachlapanie i uszkodzenia mechaniczne, a jednocześnie zachowywać lekkość i mobilność. Konstrukcje muszą spełniać najwyższe standardy bezpieczeństwa, być wykonane z antystatycznych tworzyw i posiadać certyfikaty potwierdzające trwałość oraz bezpieczeństwo działania.

Wymogi formalne

Wentylacja przeciwwybuchowa to nie tylko kwestia sprzętu – to także część szerszego systemu bezpieczeństwa pracy. Pracodawca ma obowiązek ocenić ryzyko wybuchu, wyznaczyć strefy zagrożone, dobrać odpowiednie środki ochrony oraz szkolić pracowników z zasad BHP. Zaniedbanie tych obowiązków może skutkować nie tylko stratami materialnymi, ale przede wszystkim bezpośrednim zagrożeniem życia ludzi. Dlatego właściwa wentylacja w strefach Ex to nie luksus, ale konieczność – zarówno z technicznego, jak i prawnego punktu widzenia.

Znaczenie wentylatorów przeciwwybuchowych w systemach bezpieczeństwa

Wentylatory przeciwwybuchowe stanowią kluczowy element systemów bezpieczeństwa w strefach zagrożonych wybuchem. Ich podstawową funkcją jest skuteczne odprowadzanie gazów, oparów lub pyłów palnych, a także zapewnienie dopływu świeżego powietrza tam, gdzie jego brak mógłby zagrażać życiu lub zdrowiu pracowników.

Rozwiązania dostępne w ofercie TOM-EL, takie jak SA CYCLONE EX AIR MOVER SAF 35, zostały zaprojektowane z myślą o pracy w strefach Ex – zarówno gazowych (1/2), jak i pyłowych (21/22 – w wersji SAF35D). Spełniają one wymagania dyrektyw ATEX i IECEx, co oznacza, że mogą być stosowane w środowiskach o najwyższym poziomie ryzyka. Obudowa z antystatycznego tworzywa, ochrona IP66 oraz odporność na czynniki chemiczne i wilgoć to cechy, które pozwalają na bezpieczną eksploatację nawet w trudnych warunkach przemysłowych.

W praktyce, urządzenia takie jak SAF 35 wykorzystywane są m.in. podczas inspekcji zbiorników, serwisowania instalacji technologicznych, prac w kanałach i studzienkach, a także jako element zabezpieczenia przy usuwaniu awarii. Dzięki konstrukcji przystosowanej do łatwego przenoszenia oraz możliwości podłączenia elastycznych kanałów nawiewnych lub wyciągowych, wentylatory te sprawdzają się również w działaniach interwencyjnych i serwisowych.

Z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy, obecność certyfikowanego wentylatora przeciwwybuchowego jest często warunkiem dopuszczenia do realizacji prac w przestrzeniach zamkniętych. Dlatego urządzenia z oferty TOM-el nie tylko zwiększają poziom ochrony personelu, ale także ułatwiają realizację obowiązków wynikających z przepisów prawa oraz wewnętrznych procedur zakładowych.